Din we yashliq (1)

Muhebbet, adalet we tinchliq


(23-03-2009)Türkiye awazi radi'osi:


Ulugh allahtin tileydighinimiz dunyayimizning insanlar insandek yashiyalaydighan, muhebbet, adalet we tinchliq mewjutluqini saqlap turalaydighan bir dunyagha aylinishidin ibarettur.

Shunisi iniqki, buning emelge éshishi üchün aldi bilen insanning, muhebbetning, adalet we tinchliqning némidin ibaret ikenlikini bilish we teqezzalirini jayida orundash lazim. Bu peqet allahqa nisbeten saghlam ishench tikliyeligendila andin mumkin bolidu. Chünki insanning étiqad dunyasi roshen bolmay turup, saghlam we menggülük yaxshi ishlarni wujudqa chiqéralishi qéyin'gha toxtaydu.

Allahqa bolghan ishench insan'gha nisbeten ka'inatning we hayatning menisi démektur. Insan ka'inatta öz mewjutluqigha ehmiyet béridighan birdin bir mexluqtur. Bu mewjutluqni tonush insanni özining ka'inattiki ornini tépishqa ündeydu. Insan özining yaritilghan mexluq ikenlikini hésqa tayinip bilip yétidu. Eqil insan'gha ka'inattiki her bir mexluqning bir yaratquchisi barliqini roshenleshtürüp béridu. Eqil, hés we tejribe teng birlikte tesir qilghan chaghda insan wehiyning yardimige muhtajliqini hés qilishqa bashlaydu. Shundaq qilip, eslidinla insanning wujudida mewjut bir yaratquchining barliqigha bolghan iman, wehiyning, eqilning, hés tuyghuning, tejribe we bilimning nuri astida otturigha chiqidu yaki bilish derijisige bérip yétidu.

Heqiqettin élip éytqanda, ilahning barliqigha bolghan iman, eslidinla insanning xémirturichida mexpi talant süpitide mewjut bolghan özlik éngi bilen tebi'et, bilim, eqil, tejribe yéghindisining wehiyge yughurlishi we wehiy bilen mu'eyyenlishishi arqiliq pütünleshken ishenchtin ibarettur.

Ilah goya özining barliqidin ibaret tüp heqiqetke insanlarning japaliq térishish arqiliq yétip kélelishini xalighandek bir xil menide gheyb perdisige yoshurun'ghandek melum bolidu. Insan azraq tepekkür qilidighanla bolsa, be'eyni «intayin mexpisen ghayet ashkarliqingdin» déyilginidek, hem ilahning ghayet ashkara ikenlikini hem yetkili bolmaydighan intayin mexpi ikenlikini tengla hés qilishqa bashlaydu. Bu yerde insanni hem ichige tartip kérip kétiwatqan hem uzaqlashturiwatqan bir halet shekillen'gen bolidu.

Allahqa yéqin bolush, intayin yuqiri derijilik iddiyiwiy pakliq we yükseklikning hazirlap chiqqan muhitida hor irade bilen ishqa ashidighan yaxshi, salih emeller arqiliq qolgha keltürgili bolidighan bir munasiwettur. Buningda muhim bolghini insanning allahqa bolghan tonushining we allahning rehmet supitining nurigha chömülüp kétidighan halgha kelgen bolishidur. Insan allahqa bolghan tonushi yükselgensiri özini goya ilahiy bixeterlik qorghini ichide turghandek hés qilishqa bashlaydu. Shunga mutesewwuplarning «allahqa fanah bolush» dégen rohi halitini «insanning idiyiwi yükseklikining ilahiy siziqqa yetkenliki» dep qaytidin izahlash mumkin.

Derweqe, insan ilah bilen bolghan munasiwette her da'im insan piti qéliwéridu. Biraq ang sewiyisining yuqiri bir derijige érishishi insan'gha yéngi imkanlarni yaritip bérishi mumkin. Ene shu chaghdila insanning oy pikri we emelliridiki ilahiy rehmetning hessisi téximu roshen halda ipadilinip körünishi mumkin. Eslide allahning rehmiti we yardimi pütün insanlargha oxshash musapide bolup, insan allahqa qanche yéqinlashqansiri ilahiy rehmetning imkanliridin shu qeder köp menpe'etlineleydighan bolidu.

Insanning allah bilen bolghan munasiwet yolini insan'gha wehiy ögitidu. Wehiy bolsa, peqet peyghembergila xas bir alaqe wasitisi bolup, eng axirqi peyghembirimiz muhemmed eleyhissalamgha kelgen wehiyler allah tereptin insanlargha sunulghan eng axirqi ilahiy kitab bolup hésablinidu.

Allahning barliqigha ishinish insan'gha nisbeten eng asasliq orundiki angliq tallashtur. Herbir insan mewjutluqining muhim teqezzasi süpitide bir yaratquchining barliqini hés qilmay qalmaydu. Bu insanning wujudida mewjut, sadda tebi'iy étiqattur. Insan yashawatqan ijtima'iy muhit, a'ile asasliq orunda turghan halda bashqa yéqinlirining közqarishi, tutqan yoli, pozitsiye, telqinliri insan wujudidiki mexpi talant süpitide mewjut yaratquchigha bolghan imanning yüksek bilish derijisige kötürilishini ishqa ashuridu. Étiqadning yüksek bilish derijisige chiqishi tebi'iy halda bir türküm mesile we so'allarni özi bilen birlikte élip kélidu. Hemmila insan baliliqidin yashliqigha qedem qoyghiche undaq yaki mundaq shubhilerge mubtila bolup baqidu. Mana bu shübhe krizisliri saghlam bir shekilde chüshendürülgende kishi imanning tetqiq pellisige yükselgen bolidu. Téximu ochuq qilip éytqanda teqlid basquchida turiwatqan iman tetqiq pellisige, etrapliq tekshürüp tetqiq qilishni özige asas qilghan puxta iman bolush derijisige yetken bolidu.

Iman ”ishendim“ yaki ”ishinimen“ dep qoyush bilenla pütidighan birdemlik qarar emes, iman insanning öz mewjutluqini hés qilishi bilen bashlinip, ömür boyi toxtimay yéngilinip tereqqi qilip da'imliqqa aylinidu. Imanning asasida ishinishke tigishlik xususlargha da'ir bilim yer alghan. Shunga bilim bolmay turup iman bolmaydu. ”allahqa iman éytish“ déyilgende, bu bilim, belki bu sezgü désimu bolidighan yaratquchining mewjutluqi heqqide insanning wujudida yer alghan mexpi bilim mukemmelliship, özige xas orunni hasil qilghan bolidu. Allahqa ishinishni xalighan herqandaq kishi allahning barliqigha da'ir chüshenchisini peqet peyghemberlerge ewetilgen wehiy arqiliqla téximu roshen mu'eyyen halgha keltüreleydu. Iman heqqidiki bilim hergizmu abistrakit chüshenche emes, bu bilimning iman'gha aylinishi üchün insaniy eqil asasqa ige qilin'ghan bolishi we insanning hör iradisi bilen pütünleshtürilip, ”ishiq“ning da'irisinimu uning ichige sighdurghan shekilde yéngidin bina qilinishi lazim. Qedimqi alimlarning imanni «bilish we testiqlash» dep teripligenlikimu insanning hor iradisi rol oynimay turup, imanning hergiz ishqa ashmaydighanliqi terepke isharet qilin'ghanliqtur.

Hörmetlik radi'o anglighuchi qérindashlar! yashliq we din namliq bu progirammimizning asasliq meqsiti islamning alemshumul güzelliklirini bilim nuri astida silerge yetküzüshke térishishtin ibarettur. Silergimu melumki, güzellikler qanche ortaqlashqanche shunche berket tapidu.

Shu tapta insanlarning söygüge we tinchliqqa her zamandikidinmu bekrek éhtiyaji bar. Mana bu nuqtidin islam alemshumulliqi bilen her zaman insaniyet üchün yingi bir ümüdke aylan'ghusi. Bizler islamni ilmiy yol bilen saghlam chüshinip yételisek, bu pütün insaniyet muhtaj boliwatqan ilghar angning yétilgenliki bolüp qalidu insha'allah.

Menbe: türkiye awazi radi'osi www.Trtuyghur.Com
**************************************